Jamnik – co to za rasa? Usposobienie, wychowanie, pielęgnacja
Spis treści
Pochodzenie i historia jamników
Pochodzenie rasy nie jest do końca wyjaśnione – do dzisiaj istnieje wiele hipotez dotyczących jej korzeni. Według jednej z nich psy te miały pochodzić ze starożytnego Egiptu. To tam archeolodzy badający grobowiec Faraona sprzed 4000 roku p.n.e natknęli się na wizerunek przedstawiający krótkonożnego psa o długim tułowiu, bardzo przypominającego dzisiejszego jamnika. Jednak najbardziej prawdopodobna teorii głosi, że przodkiem tej rasy był pies gończy zwany Dachsbracke, a ojczyzną dzisiejszych jamników są Niemcy (w języki niemieckim słowo “dachs” oznacza borsuka). Były to psy przystosowane do tropienia borsuków w norach i polowań na króliki.
Dzisiejszy wygląd jamnika zaczął się kształtować w XIX wieku. Do jego powstania przyczyniło się wiele ras jak posokowce, pointery, pinczery i teriery. W 1800 roku w Niemczech utworzono pierwszą księgę rodowodową, a w 1888 roku założono Niemiecki Klub Jamnika – Deutsche Teckel Klub. Pierwotna postać jamnika to odmiana krótkowłosa. W wyniku jego skrzyżowania z długowłosym płochaczem lub cocker spanielem powstał jamnik długowłosy. Jamnik szorstkowłosy powstał z kolei w wyniku skrzyżowania odmiany krótkowłosej z dandie dinmont terrierem i sznaucerem miniaturowym. Dzisiaj jamniki są przede wszystkim psami rodzinnymi i do towarzystwa, jednak czasem można spotkać je również jako pracujące psy myśliwskie.
Według podziału psów ze względu na rasy przez Międzynarodową Organizację Kynologiczną (FCI), jamniki należą do grupy IV. Wszystkie psy tej rasy podlegają próbom pracy.
Wygląd jamnika – trzy odmiany
Jamnik to pies niewielkiego wzrostu o długim tułowiu i bardzo krótkich, prostych nogach. Jest to pies o mocnej i dość muskularnej budowie ciała. Pomimo krótkich kończyn nie jest powolny, a wręcz przeciwnie – niezwykle zwinny i szybki. Głowa osadzona jest na długiej, lekko wygiętej szyi. Osadzone wysoko uszy są średniej wielkości, swobodnie zwisające i przylegające do głowy. Ogon psa jest prosty. Oczy ciemne o migdałowym kształcie, średniej wielkości. W zależności od koloru szaty mogą przyjmować barwę od ciemnobrązowej do brązowo-czerwonej. Nos czarny.
W przypadku jamników ich wielkości nie mierzy się ze względu na wysokość w kłębie, a biorąc pod uwagę obwód klatki piersiowej i masę ciała. Według takiego pomiaru jamniki dzieli się na trzy grupy:
– jamnik standardowy – psy 37-47 cm, suki 35-45 cm, waga do 9 kilogramów;
– jamnik miniaturowy – psy 32-37 cm, suki 30-35 cm, waga do 6 kilogramów;
– jamnik króliczy – psy 27-32 cm, suki 25-30 cm, waga do 3 kilogramów.
Jamniki dzielimy również ze względu na odmianę sierści, która wyróżnia trzy kolejne podgrupy:
– jamnik gładkowłosy (krótkowłosy) o krótkiej, błyszczącej i gęstej sierść przylegającej do ciała;
– jamnik długowłosy o włosie długim, prostym lub falowanym, jedwabiście połyskującym;
– jamnik szorstkowłosy o włosie szorstkim, gęstym i przylegającym, z krzaczastymi brwiami i brodą.
Jamniki można podziwiać w wielu wariantach umaszczenia. Występują jamniki jednokolorowe (rude w różnych odcieniach, żółte, o czystych kolorach, bądź kolorach z czarnym nalotem), dwukolorowe (czarne lub czekoladowe podpalane, marmurkowe) i pręgowane (na jasnym tle ciemniejsze widoczne pręgi). Najczęściej jednak można spotkać jamniki w umaszczeniu rudo-brązowym lub czarnopodpalanym. U jamników szorstkowłosych występuje maść dzicza.
Charakter jamnika – pies o niezależnej osobowości
Jamnik jest rasą niezwykle przyjacielsko nastawioną do życia. Pomimo niewielkiego wzrostu jest to pies energiczny i wytrzymały. Choć na to nie wygląda to potrzebuje codziennie sporej dawki ruchu, aby zaspokoić drzemiące w nim pokłady energii. Po wyczerpującym i długim spacerze lubi położyć się na kanapie i w spokoju odpocząć. W niewielkich rozmiarach mieści się dużo pewności siebie. Może okazać się to problematyczne zwłaszcza w trakcie spotkań z większymi od niego innymi zwierzętami. Z upływem lat ten znakomity pies myśliwski stał się przede wszystkim psem rodzinnym i do towarzystwa. Na ogół jest przyjaźnie nastawiony w stosunku do ludzi i szybko próbuje nawiązać z nimi kontakt. Jamnik to rasa, która bardzo przywiązuje się do swoich właścicieli, potrzebuje bliskiego kontaktu z człowiekiem, ale uwaga – bywa zazdrosny o właściciela i jego względy. Wielogodzinna samotność może niekorzystnie odbić się na jego psychice.
Jamniki cechuje duża spostrzegawczość i czujność. Są dobrymi stróżami domowymi, a o sytuacjach dla nich niepewnych poinformują właściciela głośnym szczekaniem. Jamniki odnajdą się wśród rodziny z dziećmi, zwłaszcza tych z nieco większymi pociechami. Jamniki dobrze dogadują się z innymi psami – zwłaszcza tej samej rasy. Zaakceptują też inne psy, ale trzeba szczególną uwagę zwrócić na ich pierwszy kontakt – psy te nie są często świadome swoich niewielkich rozmiarów. Najlepiej jeśli z innymi zwierzętami będzie wychowywał się od małego, dzięki czemu będą w stanie stworzyć zgrany zespół. Pamiętajmy, że instynkt myśliwski czasem może wygrać z rodzinną naturą naszego psiaka i kazać psu rzucić się w pogoń za kotem czy ptakami. Jamniki są uparte – odpowiedzą na każdą zaczepkę, nawet ze strony dużo większego od siebie psa. Odmiana długowłosa jest odmianą najłagodniejszą i chętną na pieszczoty. Jamnik szorstkowłosy jest najbardziej zadziorny i niezależny. Natomiast jamnik krótkowłosy bywa najbardziej zazdrosny o swojego pana. Jamniki lubią ciepło i spanie pod kołdrą – bardzo prawdopodobne, że ze względu na skojarzenia z norą.
Szkolenie i wychowanie jamnika
Pomimo nieznacznych różnic w charakterze wszystkie jamniki są psami wyjątkowo inteligentnymi. Posiadają doskonały węch, są zwinne, silne i wytrzymałe. Dzięki niecodziennej budowie ciała jamnik może wejść do jamy i przytrzymać zwierzynę, aż do nadejścia myśliwego. Są także doskonałymi płochaczami i aporterami, również wodnymi. Przez wielbicieli rasy organizowane są liczne konkursy i próby polowe.
Inteligencja jamników sprawia, że bardzo szybko rozumieją czego się od nich oczekuje. Pies ten posiada silny charakter i bywa uparty. Szybko zauważy błędy właścicieli i wykorzysta je dla własnych celów. Z uwagi na fakt, że od jamników jako psów myśliwskich oczekiwało się dużej samodzielności podczas polowań, ich szkolenie może być kłopotliwe. Już od wieku szczenięcego należy prowadzić konsekwentne szkolenie psa i jak najwcześniej zacząć jego socjalizację. Właściciel powinien wykazać się cierpliwością, konsekwencją, ale przy tym być łagodny. Jamniki uczą się dosyć szybko, jeśli widzą w tym jakiś sens. Potrafią się znudzić, dlatego szkolenie powinno być urozmaicone i opierać się na zasadzie nagród i pochwał. Odpowiednia motywacja może sprawić, że jamnik chętniej będzie wykonywał podawane mu polecenia. Nie wolno stosować wobec psa agresji słownej, jak i fizycznej. Pies powinien od małego poznawać inne psy, ludzi, miejsca i być narażony na różne bodźce. Jamnik posiada mocno zakorzeniony w genach instynkt łowiecki. Bardzo ważne jest, aby pamiętać o tym na spacerach – nasz pupil może bez ostrzeżenia rzucić się w pogoń za innym zwierzęciem. Jamniki potrzebują dużo ruchu i zróżnicowanej aktywności. Długie spacery czy aportowanie nie tylko będą świetną rozrywką dla psa, ale zbudują między właścicielem a czworonogiem silną i mocną więź. Długotrwały jednostajny wysiłek (jak na przykład bieg przy rowerze koło właściciela) nie jest najlepszym rozwiązaniem dla jamnika. Podczas spacerów pies powinien móc rozładować swoją energię najlepiej w sposób bliski jego genom – daj mu czas, aby powęszył w pobliskich krzakach.
Zdrowie – na co najczęściej chorują jamniki?
Jamniki są psami wytrzymałymi i długowiecznymi. Jednak tak jak w przypadku innych ras i te psy podatne są na charakterystyczne dla nich choroby. Najsłabszym punktem jest ich kręgosłup. Krótkie łapki i nieproporcjonalne do nich ciało bywa prawdziwym utrapieniem. Często dochodzi do skrzywienia łap. Najczęściej spotykana u jamników jest dyskopatia, tak zwane porażenie jamnicze. Mogą pojawić również się problemy z oczami jak na przykład postępujący zanik siatkówki (RPA). Jamniki nie powinny być narażone na chodzenie po schodach, dlatego przy pokonywaniu przeszkód lepiej wziąć psa na ręce – chodzenie po schodach potęguje ryzyko wystąpienia dyskopatii. Problemy z kręgosłupem często są też skutkiem złego trybu życia, braku należytej aktywności fizycznej, a najczęściej nadwagi. Rasa ta ma tendencje do odkładania się kamienia nazębnego. Zazwyczaj rasa ta dobrze radzi sobie zarówno podczas upałów, jak i niskich temperatur. Podczas upału należy zadbać o to, aby pies miał zacienione miejsce do odpoczynku i stały dostęp do świeżej wymienianej wody pitnej.Jamnik wrażliwy jest na wilgoć, chłód i przeciąg. Nie powinny leżeć na zimnych posadzkach. Podczas mroźnych dni warto ubrać naszego czworonoga w ciepłe ubranko, które będzie stanowiło dodatkową ochronę. Ze wszystkich odmian jamniki szorstkowłose uchodzą za najbardziej wytrzymałe. Rasa ta jest również dość długowieczna. Zdrowy i zadbany jamnik spokojnie dożyje 15 lat.
Żywienie jamnika – wybór właściwej diety
Zdrowie i dobra kondycja psa zależna jest od prawidłowego żywienia. Jamniki posiadają nadzwyczajny apetyt jak na ich wielkość. Może to skutkować niekontrolowanym przybieraniem na wadze, dlatego ich żywienie powinno być dobrze i indywidualnie dopasowane do wieku, wagi psa, aktywności fizycznej i ewentualnych trapiących go schorzeń. Można zdecydować się na gotowe karmy mokre, jak i suche – istnieją specjalnie dedykowane dla tej rasy, bądź samodzielnie przygotowywać posiłki. Niezależnie od wybranego sposobu żywienia powinno ono być jak najlepszej jakości, a wybór ten dobrze skonsultować z psim dietetykiem czy lekarzem weterynarii. Kupując gotowe karmy zwróć uwagę na ich skład i datę produkcji. Ważnym elementem w diecie każdego psa jest mięso, które jest źródłem białka oraz witaminy, które zawarte są w warzywach i owocach.
Psu nie powinno podawać się rzeczy dla nich niestrawnych jak ziemniaki i warzywa strączkowe. Z kolei samodzielnie przygotowywane posiłki (dieta BARF) powinny być uzupełniane preparatami wapniowo-witaminowymi i mineralnymi. Dla wzmocnienia i wspomagania odbudowy chrząstki stawowej zaleca się dodawanie preparatów zawierających glukozaminę i chondroitynę. Jamnik tak jak każdy inny pies musi mieć zapewniony stały dostęp do świeżej wody – powinna ona być wymieniana przynajmniej raz dziennie. Dzienną porcję pożywienia najlepiej podzielić na dwie mniejsze posiłki – jeden rano, drugi po południu. Po każdym posiłku należy psu zapewnić minimum godzinę odpoczynku.
Pielęgnacja jamnika – o czym należy pamiętać
Pielęgnacja jamnika sama w sobie nie jest skomplikowana ani czasochłonna, ale wymaga od właściciela systematyczności. Ilość czasu, która należy poświecić na zabiegi jest oczywiście uzależniona od rodzaju jego owłosienia. Niezależnie od odmiany, psa najlepiej szczotkować 2-3 razy w tygodniu. Intensywnie linienie następuje dwa razy do roku – wiosną i jesienią, jednak niewielkie ilości sierści pies gubi przez cały rok. Wszystkie jamniki należy czesać zawsze z włosem, a nie na odwrót, ponieważ mogłoby to zniszczyć i złamać jego strukturę.
Do pielęgnacji jamnika krótkowłosego używamy szczotki z twardego, naturalnego włosia, gumowego lub silikonowego zgrzebła, ewentualnie rękawicy. Zgrzebłem szybko usuniemy martwą sierść, a za pomocą szczotki z naturalnego włosia pozbędziemy się zabrudzeń. Jamniki długowłose wymagają częstszego szczotkowania, najlepiej 2-3 razy w tygodniu, co pomoże zapobiec plątaniu się i filcowaniu sierści. Używamy do tego szczotki z naturalnego włosia z nylonowym rozczesywaczem oraz szczotki o drucianych, gładko zakończonych szpilkach. Jamniki szorstkowłose nie linieją, dlatego szczotkowanie oraz trymowanie jest niezwykle ważne. Trzeba usuwać martwy włos, aby zrobić miejsce na wzrost nowego. Podobniej jak w przypadku jamników długowłosych tutaj też sprawdzi się twarda szczotka z naturalnego włosia z nylonowym rozczesywaczem oraz gęsty grzebień (z rączką lub bez) i zgrzebło do usuwania podszerstka. Może to być furminator lub inne narzędzie o podobnym działaniu. Jeśli zależy nam na utrzymaniu szaty jamnika szorstkowłosego w jak najlepszej kondycji konieczne będzie również trymowanie. Można to robić za pomocą lateksowych paluszków trymerskich (skubiąc włos) lub nożyków trymerskich.
Jamnika kąpiemy wtedy, kiedy tego potrzebuje, jednak nie za rzadko. W zależności od odmiany włosa używamy specjalnie przeznaczonych dla niego szamponów. Jamnika krótkowłosego kąpiemy w szamponach przeznaczonych dla ras krótkowłosych. Długowłose odmiany kąpiemy w szamponach do długiej sierści, a szorstkowłosego w szamponach dla psów szorstkowłosych. Niezależnie od rodzaju włosa możemy także użyć szamponu przeznaczonego do aktualnej potrzeby psa. Pupil po kąpieli powinien być dokładnie wysuszony.
Do podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych zalicza się również kontrolowanie stanu oczu, uszu, zębów i pazurów. Pazury należy skracać, jeśli pies nie robi tego sam. Zabieg ten należy wykonywać delikatnie i ostrożnie, specjalnie przeznaczonymi do tego cążkami. Ze względu na zwisające uszy są one słabo wentylowane, dlatego właściciel powinien sprawdzać ich stan co jakiś czas. W razie powstałych zabrudzeń należy je dokładnie przemyć przy pomocy patyczków higienicznych oraz preparatów do czyszczenia uszu. Na systematyczną uwagę zasługują również oczy, pod kątem łzawienia lub ropienia. Okolice oczu przemywamy nasączonym herbatą wacikiem lub specjalnym preparatem. Jamnik ma tendencję do odkładania się kamienia nazębnego, dlatego aby zapobiec jego powstawaniu warto stosować pastę do zębów dla psów, bądź specjalistyczne gryzaki dentystyczne. Jamnika należy od małego przyzwyczajać do zabiegów pielęgnacyjnych, dzięki czemu podczas ich trwania nie będzie niespokojny, a traktować to będzie jako chwilową konieczność, a nawet przyjemność.
Akcesoria i wyprawka dla jamnika – co musisz kupić?
Przygotowując się na pojawienie się nowego członka rodziny należy się do tego odpowiednio przygotować i zakupić niezbędne dla niego akcesoria. Do podstawowej wyprawki zaliczają się miski na karmę i wodę. Najlepsze będą takie wąskie i wysokie, dzięki czemu nasz pupil nie będzie wsadzał do nich uszu. Kolejnym elementem są akcesoria spacerowe. Jamnika wyprowadzany na smyczy (zwykłej lub automatycznej) i zwykłej, materiałowej obroży. Psy tej rasy nie powinny być wyprowadzane w szelkach typu guard, ponieważ mogą one deformować przednie kończyny i doprowadzić do rozstawienia się łokci.
Jamnik, jak każdy pies potrzebuje swojej własnej przestrzeni do odpoczynku, w której czuje się bezpiecznie. Legowisko powinno być dobrane pod wielkość psa tak, aby mógł się na nim komfortowo wyłożyć. Istotne jest, aby nie miały wysokich brzegów, które mogą utrudniać psu wejście. Jamniki lubią spać otulone kocami i spać w zakrytych legowiskach, dlatego można wybrać posłanie w formie budki.
Warto zaopatrzyć się również w zabawki, które będą stanowiły urozmaicenie w ciągu dnia. Dobrze sprawdzą się tu odpowiedniej wielkości gumowe piłki, sznury czy maskotki. W okresie wymiany zębów nie należy bawić się z pupilem w przeciąganie liny, ponieważ mogłoby to przyczynić się do deformacji zgryzu. Jamniki ze względu na swoje niewielkie rozmiary nie stwarzają problemów podczas transportu. Warto psa przyzwyczaić do klatki transportowej, która zapewni mu bezpieczeństwo. Pamiętajmy, że z uwagi na ewentualne kontuzje i problemy z kręgosłupem jamnik nie powinien zeskakiwać nawet z niewysokich mebli. W dobrych sklepach zoologicznych dostępne są specjalne schodki, które ułatwiają psom niewielkich ras bezpieczne wchodzenie czy schodzenie z kanapy.
Do codziennej pielęgnacji należy zaopatrzyć się w niezbędne narzędzia i preparaty. Oczywiście można również skorzystać z usług salonu pielęgnacji zwierząt, gdzie groomer zadba o wszystkie potrzeby naszego pupila.
Hodowla i zakup – gdzie szukać wymarzonego jamnika?
Przy poszukiwaniach swojego wymarzonego jamnika przede wszystkim nie spiesz się. Jamnik to rasa ciesząca się dość dużą popularnością, dzięki czemu wyborów hodowli jest spory. Niestety oznacza to również, że istnieją pseudohodowle, którym zależy tylko na szybkim zysku, a nie na dobru i zdrowiu zwierząt. Psy z takich miejsc narażone są na różnego typu choroby (co często wiąże się z wysokimi kosztami leczenia) i często trzymane w złych warunkach. Nie powinno wspierać się pseudohodowli, nie tylko ze względu na to, że nie jest to legalne, ale przede wszystkim ze względu na dobro zwierząt.
Szukając hodowli zwróć uwagę czy hodowca należy do Związku Kynologicznego w Polsce (ZKwP). Przed ostatecznym zakupem udaj się do hodowli osobiście, aby przekonać się o panujących tam warunkach i zapoznać się w nowym członkiem rodziny. Nie bój się zadawać pytań o interesujące Cię aspekty dotyczące psa jak i jego wychowania. Poproś o przedstawienie Ci dokumentacji i książeczki zdrowia z przeprowadzonymi badaniami. Dobry hodowca, któremu zależy, aby jego pociechy trafiły w dobre ręce będzie ciekaw też Ciebie i twojego dotychczasowego życia. Nie obawiaj się zadawanych pytań i opowiedz o sobie i swoich przyzwyczajeniach.
Szczeniak kosztuje średnio od 2000 do 3500 zł. Pamiętaj jednak, że na ostateczną cenę wpływ ma wiele czynników: płeć i wiek malucha, jego predyspozycje, utytułowanie rodziców czy renoma hodowli. Wszystkie te elementy mogą znacznie wywindować cenę.
Czy jamnik to pies dla mnie?
Jamnik jest psem odpowiednim dla każdego, kto doceni jego niecodzienną inteligencję i niezależność. Rasa ta nie wymaga od właściciela dużego doświadczenia, jednak musi on poświęcić psu swój czas i uwagę oraz wykazać się cierpliwością i konsekwencją podczas wychowania pupila.
Jamnik bez problemu, odnajdzie się przy boku rodziny z dziećmi. Nadaje się też dla osób starszych, jednak dla nich najlepszym rozwiązaniem będzie jamnik długowłosy, który jest najspokojniejszy. Będzie doskonałym towarzyszem ludzi aktywnych, lubiących różne formy spędzania wolnego czasu. Jamnik nie ma szczególnych wymagań lokalowych – odnajdzie się w domu z ogródkiem, jak i w mieszkaniu. Jeśli zrozumiesz indywidualną naturę tego psiaka i poświęcisz czas na jego wychowanie to z pewnością stworzysz z jamnikiem zgrany duet!